بیماری ام‌اس (Multiple Sclerosis) یکی از شایع‌ترین بیماری‌های خودایمنی و التهابی دستگاه عصبی مرکزی است که مغز و نخاع را درگیر می‌کند. در این بیماری، سیستم ایمنی بدن به اشتباه به غلاف محافظ فیبرهای عصبی (میلین) حمله کرده و باعث اختلال در انتقال پیام‌های عصبی می‌شود.

این اختلال می‌تواند علائم مختلفی از جمله اختلال در بینایی، ضعف عضلانی، بی‌حسی و مشکلات تعادلی ایجاد کند. تشخیص زودهنگام و شروع درمان مناسب نقش مهمی در کنترل روند بیماری و بهبود کیفیت زندگی بیماران دارد.

ام‌اس چیست؟

در بیماری ام‌اس، سیستم ایمنی بدن به پوشش محافظتی رشته‌های عصبی حمله می‌کند و باعث ایجاد التهاب و تخریب میلین می‌شود. این آسیب باعث کندی یا قطع انتقال پیام‌های الکتریکی بین مغز و سایر قسمت‌های بدن می‌شود.

بیماری ام‌اس معمولاً در سنین ۲۰ تا ۴۰ سالگی شروع می‌شود و در خانم‌ها شایع‌تر از آقایان است.

انواع بیماری ام‌اس

بسته به الگوی پیشرفت علائم، ام‌اس به چند نوع تقسیم می‌شود:

  1. ام‌اس عودکننده – فروکش‌کننده (RRMS):
    شایع‌ترین نوع؛ دوره‌هایی از تشدید علائم و سپس بهبود نسبی دارد.
  2. ام‌اس پیشرونده اولیه (PPMS):
    علائم از ابتدا به‌تدریج پیشرفت می‌کنند بدون دوره‌های فروکش واضح.
  3. ام‌اس پیشرونده ثانویه (SPMS):
    ابتدا به صورت عودکننده است اما با گذشت زمان به حالت پیشرونده تبدیل می‌شود.
  4. ام‌اس پیشرونده عودکننده (PRMS):
    نوع نادرتر که هم روند پیشرونده دارد و هم گاهی عودهای شدید.

علائم بیماری ام‌اس

علائم ام‌اس بسته به محل آسیب در سیستم عصبی بسیار متنوع‌اند، اما برخی از شایع‌ترین علائم عبارت‌اند از:

  • اختلال در بینایی: تاری دید، دوبینی یا از دست دادن موقت بینایی در یک چشم
  • بی‌حسی یا مورمور شدن: در دست‌ها، پاها یا صورت
  • ضعف عضلانی و خستگی شدید
  • اختلال در تعادل و راه رفتن
  • اختلال در حافظه و تمرکز
  • تغییرات خلقی، اضطراب یا افسردگی
  • اختلال در کنترل ادرار یا حرکات روده
  • دردهای عصبی یا احساس شوک الکتریکی در بدن (علامت لرمیت)

💡 در بسیاری از بیماران، علائم اولیه ممکن است خفیف و گذرا باشند و به همین دلیل تشخیص اولیه دشوار می‌شود.

علت بروز بیماری ام‌اس

علت دقیق ام‌اس هنوز مشخص نیست، اما ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی در بروز آن نقش دارند.

عوامل مؤثر عبارت‌اند از:

  • سابقه خانوادگی ام‌اس
  • عفونت‌های ویروسی (به‌ویژه ویروس اپشتین‌بار)
  • کمبود ویتامین D
  • سیگار کشیدن
  • استرس مزمن
  • زندگی در مناطق با نور آفتاب کم

روش‌های تشخیص ام‌اس

تشخیص بیماری ام‌اس نیاز به بررسی دقیق توسط متخصص مغز و اعصاب (نورولوژیست) دارد. هیچ آزمایش تکی وجود ندارد که به‌طور قطعی ام‌اس را تأیید کند، اما مجموعه‌ای از روش‌ها در کنار هم به تشخیص کمک می‌کنند:

  • MRI مغز و نخاع: نشان‌دهنده پلاک‌ها و نواحی التهاب در سیستم عصبی
  • تست پتانسیل برانگیخته (Evoked Potentials): بررسی سرعت انتقال پیام‌های عصبی
  • نمونه‌گیری از مایع مغزی نخاعی (LP): بررسی وجود پروتئین‌ها و آنتی‌بادی‌های غیرطبیعی
  • ارزیابی بالینی: بررسی سابقه علائم و معاینه نورولوژیک کامل

روش‌های درمان ام‌اس

درمان ام‌اس با هدف کاهش تعداد حملات، کند کردن روند بیماری و کنترل علائم انجام می‌شود. درمان‌ها شامل موارد زیر است:

۱. داروهای تعدیل‌کننده سیستم ایمنی

داروهایی مانند:

  • اینترفرون بتا (Interferon Beta)
  • گلاتیرامر استات (Copaxone)
  • ناتالیزوماب، فینگولیمود، اوکرلیزوماب و داروهای خوراکی جدید
    این داروها با کاهش فعالیت غیرطبیعی سیستم ایمنی از حمله به میلین جلوگیری می‌کنند. که حتما باید زیر نظر پزشک متخصص تهیه و مصرف شوند.

۲. درمان حملات حاد

در هنگام عود بیماری، پزشک معمولاً از کورتون‌های تزریقی یا خوراکی (مثل متیل‌پردنیزولون) برای کاهش التهاب استفاده می‌کند.

۳. درمان علائم

داروها و روش‌های توانبخشی برای کاهش خستگی، اسپاسم عضلانی، افسردگی و مشکلات تعادلی تجویز می‌شوند.

۴. توانبخشی

  • فیزیوتراپی و کاردرمانی: بهبود تحرک و قدرت عضلانی
  • گفتاردرمانی: در صورت وجود اختلال گفتاری
  • مشاوره روان‌شناسی: مقابله با اضطراب و افسردگی

زندگی با ام‌اس

بسیاری از افراد مبتلا به ام‌اس می‌توانند با رعایت اصول درمانی و سبک زندگی سالم، زندگی فعالی داشته باشند. توصیه‌ها شامل:

  • انجام ورزش منظم و ملایم (مثل پیاده‌روی یا یوگا)
  • تغذیه سالم و مصرف کافی ویتامین D
  • پرهیز از استرس شدید
  • خواب کافی و اجتناب از گرمای زیاد
  • پیگیری منظم با پزشک متخصص مغز و اعصاب


بیماری ام‌اس اگرچه مزمن است، اما با تشخیص زودهنگام، درمان علمی و پیگیری مداوم می‌توان آن را کنترل کرد و از پیشرفت سریع آن جلوگیری نمود. آگاهی، امید و همراهی تیم درمانی نقش مهمی در بهبود کیفیت زندگی بیماران دارد.

دکتر لقمان منصورپور – متخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) و ستون فقرات با بهره‌گیری از جدیدترین روش‌های تشخیصی و داروهای روز دنیا، آماده ارائه مشاوره و درمان تخصصی بیماران مبتلا به ام‌اس است.