نوار مغز (Electroencephalography – EEG) یکی از روش‌های تشخیصی غیرتهاجمی است که برای ثبت فعالیت الکتریکی مغز استفاده می‌شود. این روش به پزشکان کمک می‌کند تا اختلالات مغزی را شناسایی کنند و عملکرد مغز را در شرایط مختلف بررسی کنند.
نوار مغز (EEG) چیست؟
مغز انسان از میلیاردها سلول عصبی (نورون) تشکیل شده که از طریق امواج الکتریکی با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کنند. این امواج که به‌طور طبیعی در مغز تولید می‌شوند، توسط نوار مغز (EEG) ثبت شده و در قالب نمودارهای خاص نمایش داده می‌شوند.
در EEG، الکترودهایی روی پوست سر بیمار قرار داده می‌شوند که قادر به دریافت سیگنال‌های الکتریکی تولید شده توسط نورون‌ها هستند. این سیگنال‌ها سپس توسط دستگاه EEG تقویت شده و روی مانیتور یا کاغذ ثبت می‌شوند.
کاربردهای نوار مغز (EEG)
نوار مغز در تشخیص بسیاری از اختلالات عصبی و شناختی کاربرد دارد. برخی از مهم‌ترین موارد استفاده از این تست عبارتند از:
۱. تشخیص و ارزیابی صرع و تشنج
یکی از مهم‌ترین کاربردهای EEG، تشخیص صرع (Epilepsy) و سایر اختلالات تشنجی است. در بیماران مبتلا به صرع، امواج مغزی دچار تغییرات غیرطبیعی می‌شوند که در نوار مغز قابل شناسایی هستند. پزشکان با بررسی این تغییرات می‌توانند نوع صرع و شدت آن را تعیین کرده و درمان مناسب را انتخاب کنند.
۲. بررسی اختلالات خواب
EEG به تشخیص اختلالات خواب مانند بی‌خوابی (Insomnia)، آپنه خواب (Sleep Apnea) و نارکولپسی (Narcolepsy) کمک می‌کند. در برخی موارد، EEG در آزمایشگاه‌های خواب انجام می‌شود تا الگوهای امواج مغزی فرد در طول خواب بررسی شوند.
۳. ارزیابی صدمات مغزی و سکته مغزی
در بیمارانی که دچار ضربه مغزی (Traumatic Brain Injury – TBI) یا سکته مغزی (Stroke) شده‌اند، نوار مغز می‌تواند میزان آسیب‌دیدگی بافت مغز را مشخص کند. این اطلاعات به پزشکان کمک می‌کند تا میزان بهبودی بیمار را پیش‌بینی کنند.
۴. تشخیص بیماری‌های عصبی مانند آلزایمر و زوال عقل
در بیماران مبتلا به آلزایمر (Alzheimer’s Disease) یا سایر انواع زوال عقل (Dementia)، الگوهای امواج مغزی تغییر می‌کنند. بررسی این تغییرات در EEG می‌تواند به تشخیص زودهنگام این بیماری‌ها کمک کند.
۵. بررسی علت کاهش سطح هوشیاری و کما
در بیمارانی که دچار کاهش سطح هوشیاری یا کما شده‌اند، EEG می‌تواند به پزشکان کمک کند تا علت این وضعیت را بررسی کنند و میزان فعالیت مغزی بیمار را ارزیابی کنند.
نحوه انجام نوار مغز (EEG)
مراحل انجام تست EEG:
✅ آماده‌سازی بیمار: بیمار روی یک صندلی راحت یا تخت دراز می‌کشد. پوست سر بیمار باید تمیز باشد تا الکترودها به‌خوبی سیگنال‌ها را دریافت کنند.
✅ قرار دادن الکترودها: الکترودهای کوچکی با ژل مخصوص روی پوست سر بیمار قرار داده می‌شوند. این الکترودها بدون درد، امواج مغزی را ثبت می‌کنند.
✅ ثبت امواج مغزی: بیمار باید حدود ۲۰ تا ۴۵ دقیقه در حال استراحت بماند. در برخی موارد، پزشک از بیمار می‌خواهد که چشمانش را باز و بسته کند، نفس عمیق بکشد یا به نور چشمک‌زن نگاه کند تا واکنش‌های مغزی او بررسی شود.
✅ بررسی نتایج: پس از ثبت امواج مغزی، پزشک نتایج را تحلیل کرده و در صورت مشاهده الگوهای غیرطبیعی، اقدامات لازم را توصیه می‌کند.
تفسیر نتایج نوار مغز
EEG فعالیت الکتریکی مغز را در قالب امواج مغزی (Brain Waves) نمایش می‌دهد. این امواج به ۴ دسته اصلی تقسیم می‌شوند:
✔️ امواج دلتا (Delta Waves – 0.5 تا 4 هرتز) → در هنگام خواب عمیق دیده می‌شوند.
✔️ امواج تتا (Theta Waves – 4 تا 8 هرتز) → در خواب سبک و حالت خلسه ظاهر می‌شوند.
✔️ امواج آلفا (Alpha Waves – 8 تا 13 هرتز) → در حالت استراحت و آرامش دیده می‌شوند.
✔️ امواج بتا (Beta Waves – 13 تا 30 هرتز) → در حالت هوشیاری و تمرکز بالا ظاهر می‌شوند.
در افراد مبتلا به صرع، ممکن است امواج غیرطبیعی (Spikes or Sharp Waves) در EEG دیده شود. در بیماران دچار سکته مغزی یا آلزایمر، امواج مغزی ممکن است دچار کاهش یا ناهنجاری شوند.
آیا نوار مغز (EEG) خطر دارد؟
✅ کاملاً بی‌خطر و غیرتهاجمی است.
✅ بدون درد است و نیازی به تزریق یا جراحی ندارد.
✅ در برخی موارد نادر، ممکن است تست EEG باعث تحریک تشنج در بیماران صرعی شود، اما این مورد تحت نظر پزشک کنترل می‌شود.
سوالات متداول درباره نوار مغز
۱. آیا برای انجام نوار مغز باید ناشتا باشم؟
🔹 خیر، اما بهتر است قبل از تست، کافئین (چای، قهوه، نوشابه‌های انرژی‌زا) مصرف نکنید.
۲. آیا EEG می‌تواند صرع را ۱۰۰٪ تشخیص دهد؟
🔹 خیر، برخی بیماران صرعی ممکن است در هنگام انجام تست دچار حمله نشوند، بنابراین ممکن است EEG طبیعی باشد. در این موارد، EEG طولانی‌مدت یا ویدیویی (EEG Video Monitoring) پیشنهاد می‌شود.
۳. چه تفاوتی بین EEG و MRI مغز وجود دارد؟
🔹 MRI تصاویر دقیق از ساختار مغز ارائه می‌دهد، اما EEG عملکرد الکتریکی مغز را بررسی می‌کند. هر دو روش مکمل یکدیگر هستند.
۴. آیا می‌توانم بعد از انجام EEG رانندگی کنم؟
🔹 بله، اما اگر در حین تست EEG از شما خواسته شود داروهای آرام‌بخش مصرف کنید، نباید بلافاصله رانندگی کنید.
جمع‌بندی
✔️ نوار مغز (EEG) یک روش غیرتهاجمی، ایمن و دقیق برای بررسی عملکرد مغز است.
✔️ این تست به تشخیص بیماری‌هایی مانند صرع، اختلالات خواب، آلزایمر، سکته مغزی و کاهش هوشیاری کمک می‌کند.
✔️ نوار مغز بدون درد انجام می‌شود و هیچ عارضه‌ای ندارد.
✔️ اگر نتایج نوار مغز غیرطبیعی باشد، پزشک ممکن است تست‌های تکمیلی مانند MRI مغز یا نوار عصب و عضله (EMG) را تجویز کند.
💡 اگر شما یا اطرافیانتان نیاز به انجام تست EEG دارید، بهتر است این کار را در یک مرکز تخصصی و تحت نظر پزشک متخصص مغز و اعصاب انجام دهید.
دیدگاه خود را بنویسید